Choć sytuacja gospodarcza nie sprzyja osobom pragnącym zmienić pracę, różne sytuacje życiowe mogą zmusić pracowników do rozwiązania umowy o pracę. Jak zrobić to w sposób skuteczny i bez negatywnych konsekwencji dla siebie?

Rozwiązanie umowy na okres próbny

Ustawodawca dopuścił możliwość rozwiązania tego rodzaju umowy. Zasadą jest, iż umowa o pracę na okres próbny rozwiązuje się z upływem tego okresu. Przed jego upływem może być rozwiązana za wypowiedzeniem.
Również pracownikowi przysługuje prawo rozwiązania takiej umowy z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Zgodnie z art. 34 Kp okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na okres próbny wynosi:
- 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni
- 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie
- 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące.

Rozwiązanie umowy na czas określony

Przypomnieć należy, iż przy zawieraniu umowy o pracę na czas określony dłuższy niż 6 miesięcy, strony mogą przewidzieć dopuszczalność wcześniejszego rozwiązania tej umowy za dwutygodniowym wypowiedzeniem.
Oznacza to, iż istnieje możliwość rozwiązania takiej umowy za wypowiedzeniem, jednak tylko po spełnieniu ww. przesłanek, czyli w sytuacji, kiedy sama umowa o tym stanowi, bądź odsyła do właściwego przepisu kodeksowego w tym zakresie i zawarta została na czas dłuższy niż 6 miesięcy. Również pracownikowi przysługuje prawo rozwiązania takiej umowy z zachowaniem okresu wypowiedzenia.

Rozwiązanie umowy na czas określony (na zastępstwo)

W tym przypadku mamy odmienną regulację od ogólnej zasady, jaka obowiązuje w przypadku umów terminowych.
Według art. 33(1) Kp okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony na zastępstwo w sytuacji, kiedy zachodzi konieczność zastępstwa danego pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, wynosi 3 dni robocze. Również pracownikowi przysługuje prawo rozwiązania takiej umowy z zachowaniem okresu wypowiedzenia.

Rozwiązanie umowy na czas wykonania określonej pracy

Jest to odmiana umowy terminowej o pracę, zawierana w celu świadczenia przez pracownika pracy wchodzącej w zbiór zadań z góry ograniczonych w czasie.
Umowy te odmiennie od umów zawieranych na czas określony nie wskazują daty kończącej stosunek pracy, ale jego ustanie uzależniają od wystąpienia zdarzenia przyszłego polegającego na zakończeniu określonej pracy. Warto pamiętać, iż przepisy kodeksowe nie przewidują co do zasady możliwości wypowiedzenia takiej umowy. Ulegają one wygaśnięciu na zasadach ogólnych bądź też mogą ulec rozwiązaniu w trybie dyscyplinarnym.

Rozwiązanie umowy na czas nieokreślony

Umowy zawarte na czas nieokreślony są to umowy, które mogą zostać rozwiązane za wypowiedzeniem dokonanym przez każdą ze stron stosunku pracy.
Ustawodawca różnicuje warunki dopuszczalności i zgodności z prawem takiego wypowiedzenia, w zależności od tego, czy dokonuje go pracodawca, czy też pracownik. Przypomnijmy, iż w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie, jednakże obowiązku takiego nie ma pracownik składający oświadczenie woli o wypowiedzeniu umowy zawartej na czas nieokreślony. Ponadto w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę powinno być zawarte pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy - takiego elementu nie musi jednak być w oświadczeniu pracownika.

Najlepiej na piśmie

Oświadczenie każdej ze stron o wypowiedzeniu każdej z wypowiadanych umów - czyli dokonane zarówno przez pracodawcę, jak i przez pracownika, powinno nastąpić na piśmie oraz doręczone w taki sposób, aby adresat (pracodawca bądź pracownik) mogli się zapoznać z jego treścią.
Odmowa przyjęcia prawidłowo sporządzonego i doręczonego wypowiedzenia nie wywołuje żadnych skutków prawnych, czyli wypowiedzenie traktuje się jako skuteczne. Nadmienić należy, iż forma pisemna nie została formą zastrzeżona pod rygorem nieważności, co oznacza, iż dokonanie wypowiedzenia z naruszeniem formy pisemnej nie oznacza jego nieważności, zalecane jest jednak, aby wypowiedzenia składane przez pracowników spełniały ww. kryterium ze względów dowodowych w późniejszym ewentualnym postępowaniu sądowym.
Pismo zawierające oświadczenie woli pracownika o wypowiedzeniu umowy o pracę powinno zawierać oznaczenie pracownika, oznaczenie pracodawcy, datę sporządzenia, oznaczenie umowy o pracę, wskazanie okresu wypowiedzenia oraz samą treść oświadczenia.
Według art. 41 Kp pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Tymczasem sam pracownik, nawet przebywając na zwolnieniu lekarskim, ma prawo złożyć oświadczenie o wypowiedzeniu umowę o pracę w każdym momencie trwania stosunku pracy.

Okres wypowiedzenia

Zgodnie z art. 36 § 1 Kp okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:
- 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy
- 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy
- 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.
Do okresu zatrudnienia wlicza się pracownikowi okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach określonych w art. 23' Kp, a także w innych przypadkach, gdy z mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego tego pracownika.
Co istotne, strony mogą po dokonaniu wypowiedzenia umowy o pracę przez jedną z nich, ustalić wcześniejszy termin rozwiązania umowy. Ustalenie takie nie zmienia trybu rozwiązania umowy o pracę.

Rodzaje umów o pracę
Zgodnie z art. 25 § 1 Kp umowę o pracę zawiera się na czas nieokreślony, na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy. Jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca może w tym celu zatrudnić innego pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas tej nieobecności. Każda z ww. umów, może być poprzedzona umową o pracę na okres próbny, nieprzekraczający 3 miesięcy.

Rozwiązanie umowy
Zgodnie z art. 30 § 1 Kp umowa o pracę rozwiązuje się:
- na mocy porozumienia stron
- przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem)
- przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia)
- z upływem czasu, na który była zawarta
- z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta.